Albıs Ne Demek? Albız Nedir? Türk Mitolojisinde Albısın Hikayesi

Türk mitolojisi, tıpkı Yunan ve İskandinav mitolojilerinde olduğu gibi zengin bir doğaüstü varlıklar dünyasına sahiptir. Bu dünyanın en gizemli figürlerinden biri de Albıs ya da bazı kaynaklarda geçen adıyla Albız’dır.
Peki Albıs ne demek? Albız kimdir, insanlara neden görünür ve bu varlıktan neden korkulur?

Bu makalede Albıs kavramını kökeninden halk hikâyelerine, mitolojik anlamından günümüze kadar detaylıca inceleyeceğiz.

Albıs Ne Demek? Albısın TDK ya Göre Kelime Kökeni ve Anlamı

Albıs, eski Türk inançlarında kötü ruh, cin benzeri dişi varlık anlamına gelir. Sözcüğün kökü, Türk dillerinde “al-” (kırmızı, kan, doğum, ruh) kökünden gelir.
Bu kökten türeyen kelimeler genellikle kan, doğum, ölüm ve ruh kavramlarıyla ilişkilidir.

Sentetik Nedir? Sentetik Ne Demek? Sentetik Ne Anlama Gelir?

×

Etimolojik Köken:

• “Al”: Kırmızı, kanlı, doğumla ilişkili renk.

• “-bıs / -bız”: Ruh, varlık veya yaratık anlamı taşıyan eski bir ek.
  Bu durumda Albıs, kelime anlamıyla “kanlı ruh” veya “doğumla ilgili kötü varlık” demektir.

Türk lehçelerinde şu varyasyonlarla karşımıza çıkar:

Türk Mitolojisinde Albıs Nedir? Albıs Ne Demek?

Türk mitolojisinde Albıs, genellikle dişi bir ruh olarak tasvir edilir.
Halk inanışına göre Albıs geceleri ortaya çıkar, yeni doğum yapan kadınlara veya yalnız kalan erkeklere musallat olur.

Özellikleri:

• Uzun saçlı, beyaz tenli ya da tamamen kara görünümlü.

• Göğsünü sıkıca bastırarak insanın nefesini keser.

• Rüyalarda “üstüne oturan varlık” olarak hissedilir (bu inanç günümüzdeki “karabasan” kavramının kökenidir).

• Su kenarlarında, harabelerde veya lohusa kadınların evlerinde dolaşır.

Anadolu’nun birçok yerinde hâlâ “lohusa kadının yalnız kalmaması” inancı Albıs korkusundan gelir.

Albıs ve Albastı Aynı Varlık mı? Albıs İle Albastı Farkı Nedir?

Turk Mitolojisinde Albis Nedir Albis Ne Demek

Çoğu kaynakta Albıs, Albastı ya da Alkarısı ile karıştırılır. Ancak aralarında ince farklar vardır:

👉 Kısaca, Albıs karanlıkta uyuyan insanlara musallat olan kötü ruhtur; Albastı ise doğumla bağlantılı ruhsal ve fiziksel sıkıntıların mitolojik sembolüdür.

Halk İnançlarına Göre Albıs Nedir?

Anadolu’nun farklı bölgelerinde Albıs inanışı hâlâ halk arasında anlatılır.
Bazı yörelerde Al karısı, Albıs, Albas gibi isimlerle anılır. İşte birkaç örnek:

• Kastamonu ve Tokat yöresi: “Albıs bastı” denildiğinde, birinin kâbus gördüğü anlaşılır.

• Orta Anadolu: Yeni doğum yapan kadının yastığının altına makas, Kur’an veya demir konur. Albıs’tan korunmak içindir.

• Doğu Anadolu: Albıs’ın saçlarının çok uzun olduğuna, onları kesen kişinin lanetleneceğine inanılır.

• Orta Asya Türkleri: Albıs’ın sudan çıktığı ve insanın “ruhunu yıkadığı” söylenir.

Modern Bilime Göre Albıs Nedir?

Bilimsel açıdan bakıldığında, Albıs inancı aslında uyku felci (sleep paralysis) denilen fizyolojik durumla örtüşür.
Uyku felci yaşayan kişiler, uykuyla uyanıklık arasında nefes alamadıklarını, bir varlığın üzerlerine oturduğunu veya boğazlarını sıktığını hissederler.

Bu durum halk arasında “Albıs bastı”, “karabasan çöktü” gibi ifadelerle açıklanır.
Dolayısıyla Albıs, hem mitolojik hem psikolojik açıdan insan zihninin korku ve bilinçaltı birleşimidir.

 Albısın Sanata ve Popüler Kültüre Etkisi

Günümüzde Albıs figürü, halk hikâyelerinden çıkıp sinema, edebiyat ve oyun dünyasında da yer almaya başlamıştır.

• Türk korku filmlerinde “Albıs” genellikle cin veya kötü ruh olarak tasvir edilir.

• Orta Asya efsanelerinde “Albisler”, bazen ölülerin ruhlarını çalan varlıklar olarak anlatılır.

• Modern yazarlar Albıs figürünü “kadın ruhunun bastırılmış öfkesi” olarak sembolize eder.

Bu da gösteriyor ki Albıs, yalnızca bir mitolojik varlık değil, korkunun kültürel temsili haline gelmiştir.

Halk İnanışına Göre Albıstan Korunma Yöntemleri

Anadolu’da Albıs’tan korunmak için uygulanan bazı geleneksel yöntemler şunlardır:

1. Yastık altına makas koymak – demir kötü ruhları uzaklaştırır.

2. Kur’an veya nazarlık bulundurmak.

3. Gece yalnız uyumamak.

4. Yeni doğum yapan kadının baş ucunda ışık yakmak.

5. Albıs bastığında dua okumak veya hareket etmeye çalışmak.

Elbette bunlar tamamen folklorik inanışlardır; ancak Türk kültüründeki korunma ritüellerinin kökenini göstermesi açısından çok değerlidir.

Toparlamak Gerekirse Kısaca Albıs Nedir?

“Albıs ne demek?” sorusunun cevabı aslında insanın kendi korkularında gizlidir.
Türk mitolojisinde Albıs, gecenin karanlığında dolaşan kötü bir ruh olarak anlatılsa da, bu figür zamanla uyku felci, yalnızlık korkusu ve ölüm düşüncesi gibi psikolojik olguların sembolü haline gelmiştir.

Albıs efsanesi, binlerce yıllık Türk kültürünün doğaüstü ile bilincin kesişim noktası olarak bugüne kadar gelmiş, hem halk inanışını hem modern sanatı etkilemeye devam etmiştir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)